Tussen extase en hysterie

Verslag van de lezing van Rico Sneller over de Duitse filosoof Ludwig Klages, hedendaags filosoof van de ziel, op maandag 9 maart 2020.

Ludwig Klages leefde van 1872 tot 1956. Een bijzondere ‘filosoof van de ziel’, die echter op de achtergrond is geraakt door de bekendheid van andere filosofen uit zijn tijd, zoals Wittgenstein en Heidegger.

Naar de mening van Rico is dit jammer, omdat zijn filosofie juist in de huidige tijd zo goed van pas kan komen, temeer als je ‘hysterie’ nu vertaalt door ‘burn-out’.

Klages voert een pleidooi voor de bewustloze, zuiver affectieve toestand die voorafgaat aan elk actief denken en willen, de ziel, het reservoir waaruit wij kunnen putten: in kunst, religie (spiritualiteit) of filosofie. Hiervoor hebben wij vaak een extatische ervaring nodig.

Een extatische ervaring is iets dat alleen uit de eigen ervaring kan ontspruiten en ruimte- en tijdoverstijgend is, en die alleen achteraf kan worden geanalyseerd en waarvoor wij eigenlijk geen termen hebben.

De hysterie (of burn-out) is de terugslag die je krijgt door een innerlijke drang om te scheppen en die opgeroepen wordt door het gevoel van onvermogen om de ervaring te hebben. Men kan dus zijn creativiteit niet kwijt en men kan zich niet ontplooien.

Klages heeft ook grote kritiek op de hedendaagse cultuur en de verwoesting van de natuur, zoals buiten ons als in ons. Het gaat hier volgens Klages om één en hetzelfde, de ’levenskracht’.

Wij dienen een filosofie te ontwikkelen waarbij zaken opnieuw worden bezield, zodat wij ze opnieuw tegemoet kunnen treden, door middel van bijvoorbeeld poëzie en symboliek en daardoor weer de levenskracht aan kunnen boren.

Ook keerde hij zich tegen de wetenschappelijke overtuiging dat waarneming plaatsvindt tussen twee objecten: de waarnemer en de buitenwereld. De menselijke ervaring is echter anders. Een wetenschappelijke objectieve werkelijkheid is onmogelijk. Waarnemen is het ondergaan van een (levens)stroom, het ondergaan van het waargenomene.

De depressieve mens is het contact met de buitenwereld kwijtgeraakt, hetgeen ook typisch is voor onze huidige tijd. Het wereldbeeld is verwetenschappelijkt, waardoor de mens zijn levensbestemming niet meer kan realiseren. Dat contact moet echter opnieuw worden gelegd en doorleefd.

In een eerdere lezing van Rico vorig jaar besprak hij Plotinus. Deze filosoof stelde de geest boven de ziel. Klages ziet het echter anders: Geest versus ziel. De geest is iets problematisch en de ziel is daarvan het slachtoffer. Het zijn twee bewustzijnstoestanden, waarbij je de geest kan zien als de ‘stok in het wiel’, die de samenhang onderbreekt. De geest, het ik, is een probleem. Het blokkeert het gevoel onder het mom van redelijkheid en/of de wil.

De ziel is een bewustzijnsniveau waarmee je wel of niet contact hebt, waarbij het lichaam de manifestatie is van de ziel.

En natuurlijk is er over deze zielsfilosoof nog veel meer verteld door Rico. Om zelf meer te weten te komen over de filosofie van Klages wijst Rico op twee Nederlandse boeken waarin o.a. over de filosofie van Ludwig Klages is geschreven t.w.

-Pluraliteit van de levenskunsten, geschreven door Tatjana Kochetkova, Nelleke Canters en Rico Sneller en

-Rechtvaardigheid, Persoon en Creativiteit (personalisme in recht en politiek) door Claudia Bouteligier en Timo Slootweg.

 

Lezing Loge Den Haag TVN door filosoof Rico Sneller

Op zoek naar de diepste kern van het bewustzijn

Op maandag 8 april heeft Rico Sneller in onze loge een lezing gehouden met als onderwerp ‘Plotinus en de ziel’.

Plotinus was een Griekse wijsgeer en mysticus die er heel eigen ideeën op na hield. Hoewel een adept van Plato (die 600 jaar eerder leefde) liet hij de politiek links liggen. Zijn belangrijkste werk was de Enneaden, waarin hij onderzoek deed naar de ziel. In tegenstelling tot de wetenschap, die vanuit de zichtbare wereld werkt, zoekt Plotinus naar de diepste kern van het bewustzijn, daar is het begin. Hij werkt dus van binnen naar buiten.

Hij verdeelt de werkelijkheid in drie niveaus, hij begint bij de Kern, onzegbaar en ondenkbaar en noemt dat het Ene of de Ene. Dat is niet te verklaren met onze manier van denken, alleen vanuit mystieke extase. Het is geen activiteit, maar uitstraling. Van hieruit emaneert/genereert de Geest, het weten, waarheid, het reflectieve bewustzijn, dat zich richt op het Ene en op zichzelf. Het bestaat in Verstand, het hogere denken, niet in het redeneren. Van daaruit ontstaat de ziel, de levenskracht, de oerdrang. Denken genereert dus leven, zegt Plotinus.

Vanuit deze basis worden vele zaken toegelicht, zoals tijd en ruimte, gelijk oorspronkelijkheid en zijn, tot zelfs de klank van gedichten. Vaak moeilijk uit te leggen en te begrijpen omdat het bijna niet in gewone woorden is te vatten. Maar wel heel fascinerend! Een heel bijzondere avond. Veel dank Rico!

Een boek dat over het leven van Plotinus gaat en aangeraden werd is ‘The Kingfisher’s Wing’ van Mary Casey (zie foto).

Lezing Rico Sneller, Loge Den Haag

Maand van de filosofie, 8 april 2019: ‘Plotinus en de Ziel’ door Rico Sneller

April is de maand van de filosofie. Door het hele land zijn evenementen, lezingen en debatten over diverse thema’s die mensen uitnodigen en aanmoedigen zichzelf en de wereld om hun heen te doorgronden.  Wij zijn zeer verheugd dat filosoof Rico Sneller die al eerder bij onze Loge te gast was, op 8 april een lezing komt geven over ‘Plotinus en de Ziel’.

Over de spreker
Dr Rico Sneller (1967) is Associate Lecturer bij de Technische Universiteit Eindhoven en werkte hiervoor als universitair docent filosofie aan de universiteit Leiden, instituut voor wijsbegeerte. Hij promoveerde op de Franse filosoof Jacques Derrida en de negatieve theologie. Momenteel gaat zijn belangstelling vooral uit naar bijzondere bewustzijnstoestanden, met name zoals gethematiseerd in de Duitse filosofie vanaf de 19e eeuw (Schopenhauer, Von Hartmann, Du Prel, Driesch, Klages, Freud e.a.).


Met Hans Gerding en Hein van Dongen publiceerde hij ‘Wilde beesten in de filosofische woestijn. Filosofen over telepathie en andere buitengewone ervaringen’ (Ten Have 2011). Rico Sneller is vice-president van Alternative Perspectives and Global Concerns (APGC), een internationale en interdisciplinaire academische netwerkorganisatie die zich ten doel stelt om op mondiale urgenties te reflecteren vanuit noties als dialoog en spiritualiteit.

Plotinus en de Ziel

Met zijn emanatieleer plaatst Plotinus de westerse filosofie op een tweesprong. Eén weg voert naar de moderne subjectsopvatting die, al woekerend, hedendaagse rationalistische wetenschapsopvattingen aanstuurt. De andere weg begeleidt de eerste als een schaduw, en wijst, voorbij het rationale subject, naar iets anders, iets wat breder en dieper is. Plotinus noemt dit ‘de ziel’. De ziel is meer dan het ik, en elke zelfbezinning stuit op een dimensie die het ik niet meer vermag te omvatten.

In mijn lezing zal ik ingaan op de actualiteit van Plotinus’ zielsbegrip. Tevens zal ik laten zien hoe in moderne poëzie (Baudelaire, Rimbaud) dit zielsbegrip resoneert.

MAAND VAN DE FILOSOFIE: ‘Plotinus en de Ziel’ door Rico Sneller
Maandagavond 8 april 2019, aanvang: 20.00 uur
Adres: Laan van Meerdervoort 1-A, 2517 AA Den Haag
Prijs: gratis voor leden, niet-leden € 6,-

Succesvolle voorjaarsdag TVN

Op 17 maart vond de voorjaarsdag van de TVN plaats op het prachtige landgoed van het ITC in Naarden. Filosofen Hein van Dongen en Rico Sneller onderhielden ons over het thema emanatie en evolutie. Een zeer geslaagde bijeenkomst waarbij het publiek naar huis ging met enkele antwoorden en voldoende stof tot nadenken.

Aankomende evenementen